Başlığın aksine bu yazının konusu clubhouse isimli uygulama değil :) Ürün dediğimiz şey ya yeni bir alışkanlık kazandırır yada hal-i hazırda bulunan bir alışkanlığı sömürür. Hizmet ise ihtiyaç hissetmeden alınmaz genelde. Dijital sosyal mecraların ürün mü hizmet mi olma konusunda biraz karmaşası mevcut. Bu süreçte alışkanlık ve ihtiyaç ikilisine insan doğası da karışınca bu uygulamalar da bir şekilde evrimleşiyor veya yenilerine fırsatlar doğuruyor. İyileşmek ve doktor ne alaka? Başlayalım.
Buralar da hep tarlaydı derler ya o söz aklıma geldi. Dijital dünyanın nasıl geliştiğine bilinçli olarak şahit olabilecek bir zamanda doğup büyüdüm. İnsanoğlu teknolojiyi son zamanlarda iletişim için zaten kullanıyor. Bu iletişimden dijital sosyalleşme kavramı ortaya çıkıyor. Bu kavram bir ürün olarak gelişti ve alışkanlık oluşturdu ve şimdi insanların buna ihtiyacı doğdu. Çünkü bir şekilde dijital aleme gömüldük ve hayatımızın bir kısmını orada yaşamaya başladık. İşte bu süreçte gelişen sosyal mecraları biraz incelemek istiyorum.
Zamanında hatırladığım kadarıyla chat odaları çıkmıştı. İletişim ihtiyacını karşılamak adına kullanılan üründü bu. Online olarak girip herkesin herkese laf yetiştirdiği ortamlardı bunlar. Kimin kim olduğunun belli olmadığı ve sorumluluk olmadan konuşmanın keşfedildiği ilk zamanlardı. Buralarda psikolojik olarak insanların birbiri ile aynı kafada olan kişileri bulabilme isteği de ortaya çıktı. Ayrıca dünyada tabi ki akılsız telefonlarımızla ulaşabildiğimiz insanlardan daha fazlası olduğu için bu bilinmeyeni keşfetme dürtüsünün üzerine Facebook kuruldu. Fikir olarak farklı bir şekilde ortaya çıktığı anlatılsa da o zaman insanlarda oluşan bu eksiği gidermenin hizmetini vermenin karlı bir iş olduğunu biliyorlardı.
Bu noktada bir not düşeyim. Sosyal medya ve sosyal networking (Türkçesini bilemiyorum) farklı kavramlardır. Mesela Linkedin gibi bir platform bağlantı kurma amaçlıdır ve sosyal yanlarını daha az kullanırsınız. Bu yüzden böyle ortamlarda bir olay çıkıp dünyada viral de olmaz genelde. İnsanların mecburi olarak dijital çağda birbirleri ile bağlanmaları ihtiyacının karşılığı social networking 'dir diyebilirim.
Dönelim Facebook 'a. O zamanlar alternatifsiz olduğu için ve reklam desteği alabildiği için uzunca bir süre ihtiyaç sömürüsüne ve yeni alışkanlıklar kazandırmaya devam etti. Bu alışkanlığın adı internet üzerinden sosyalleşmek oldu. Zaten oyun dünyası yazımda belirttiğim gibi bilgisayar oyunları da bu trendin peşinden gelmekte. Bu şekilde Facebook bir ürüne dönüşmeye başladı. Çünkü alternatifleri de çıktı ve rekabet için verebileceği birşeyler olduğunu kanıtlamak zorunda kaldı.
Mesela hasta olursunuz doktorun sizi tedavi etmesi hizmettir. Doktorun veya hastanenin kendisi üründür. Tedaviye muhtaç kalabilirsiniz ama belli bir doktora istisnai bir yeteneği yoksa mecbur kalmazsınız. Ortada doktor veya hastane sayısı arttıkça insanlar aslında ihtiyaç olan kısımdan çıkıp seçim yapmaya başlarlar. Zamanla bu seçilenler de bir anlamda piyasa oluşturur. Hastanede sıra beklemek istemediğiniz zaman da özel doktor tutarak bireysel hizmet alma yoluna gidebilirsiniz. Bunun gibi bir sürecin aynısı bu dijital sosyal mecralarda da yaşanıyor.
Sonrasında yine muhtemelen reklam desteği alabildiği için twitter 'ı çok duymaya başladık. Artık ürünlerin yarışına geçtiğimiz için kısa bir cümle ile hızlı bir şekilde çok kişiye ulaşabilme özelliğini sattı bildiğim kadarıyla. Bu zamanlarda çıkan Whatsapp veya Foursquare gibi uygulamaları yine ayrı tutuyorum. Yasaklamak yazısında da belirttiğim iki ayağı olanları inceliyorum. Sosyal özellikler ve medya yani bir ortamda sosyal olarak bir araya gelmek ve görsel veya işitsel paylaşımlar yapmak temelde günümüzdeki büyük mecraları açıklıyor.
Twitter zamanla insanlara sahte hesaplarla sorumluluk almadan yanlış bilgi veya nefret söylemi yayma imkanı da vermiş oldu. Bir ürün yeni bir alışkanlık kazandırmış oldu. İnsanların söylemlerinden dolayı mesuliyet altına girmeden birşeyler yayabilmesi zaten suistimale açık bir durumdu. Trol ismi verilen hesapların gücünü ve retweet ordularının nelere sebep olabildiğini de görüyorsunuzdur. Medya dediğimiz kavrama zaten güvenemiyorduk ve şimdi herkes bir medya aracı oldu. Güvenilmez insan medyayı daha da güvenilmez yaptı.
Bir de başka türlü sebeplerden Instagram aldı yürüdü. Başlarda fotoğraf albümü niyetine kullananlar oldu. Sonrasında kimisi hava atma kimisi tatmin olma dürtüleri ile veya söyleyecek sözü olmayıp resimler paylaşabildiği için kullanmaya da başladı. Arada bir yerde geçiciliği ön plana çıkaran (sanırım snapchat 'ten alınmıştı) story mantığını getirdi. Bu normal bir durum yani bir ürünün diğer üründen aşırması anlaşılabilir. Fakat bu durumun sonucu da bana sorarsanız sağlıksız olan bir yöne doğru gidiyor. İnsanlar zaten yapay anlarını veya anılarını veya zevklerini paylaşırken bir de üstüne buna bile layık olmayanları ayırıp geçici alanda yok olmalarını tercih etmeye başladılar. Günümüzde de ürün yerleştirme mecrası olarak insanlara bıkkınlık verdiğini ve reklam çılgınlığı haline geldiğini zaten biliyorsunuz.
Popüler mecralara tiktok ve snapchat de eklendi ve bunlar da bildiğim kadarıyla günümüzde en çok kullanılanlar arasında. İkisini de kullanmıyorum ama hizmetten ürün dünyasına geçtiğimiz için yetişkinlerden sonra gençlere de kolay ulaşabilecek uygulamalar da çoğaldı haliyle. Bunların da ayrıca getirdiği riskler var, bir kuşağın bilinçsiz ve amaçsız yetişmesi kadar büyük. Bunun üzerine uzun uzun yazıp analiz etmeye ihtiyaç yoktur diye düşüyorum. Rehber olma sorumluluğu tabi ki yetişkinlerde. Kimin neye nasıl erişebildiğinin de kontrolü olmadığı için buyurun denetimsiz yada başıboş paylaşım furyasına. Tabi benim de bilmediğim az yada çok popüler olan ve nüfuz etme gücü yüksek olan başka uygulamalar vardır. Bunların hepsini inceleyip analiz etmek beni aşıyor :)
İnsanlar yukarıdaki örneklerdeki gibi gelişmelerden dolayı (+ pandemi desteği) clubhouse 'a yönelmiş gibi geliyor. Bu uygulama bir grupla sesli chat yapabildiğin whatsapp gibi. Ama telefon rehberindeki kişiler yerine online olan kişi ve gruplara dahil olabiliyorsunuz. Yine bildiğim kadarıyla bu konuşmalara da pat diye giremiyorsunuz bir davet mekanizması var. Bu yüzden sahte hesaplar gibi olaylar da azalıyor aslında. Sesli konuşma olduğu için bol keseden atmak şimdilik zor görünüyor troller için :)
Anladığım kadarıyla insanlar insan gibi konuşacakları yada güvenebilecekleri bağlantılar arıyorlar. Medya ve gazetecilik zaten köreldi bütün dünyada günümüzde. Bu yüzden ağzı olan değil de birşey bilen konuşsun ve dinleyelim veya doğru birşeyler öğrenelim diye düşünenler de var. Yani ürünlerin kazandırdığı alışkanlıkların vermiş olduğu bazı bıkkınlıklar var. Bazı insanlar sosyal medyayı hiç kullanmıyor çok fazla siyaset veya nefret söylemi içerdiği veya ötekileştirmeyi körüklediği veya dünyanın berbat hallerini göz önüne serdiği için. Sadece girip bir resim veya video paylaşmak için de bu mecralarda bulunmak da mantıklı gelmiyor haliyle. Gündemi takip etmek için kullandığımız araçlar da sahtelerle ve trollerle dolu olunca biraz daha elitist bir yaklaşıma geçiyorlar ister istemez.
Elitistten kastım konuşmayı ve dinlemeyi bilen kişilere yönelik olması. Sanırım insanlar bilgi ve görüş çöplüğünde kaybolmak ve trollere maruz kalmak yerine oturup 2 çift laf edebileceği kişileri karşıt görüşlü bile olsa sosyal mecralarda bulmak ve bağlantı sağlamak istiyor. Medya zaten güvenilmezdi, sosyal medya da güvenilmez ve tehlikeli olmaya başladı. Bu da etkileşim kurmayı zorlaştırdı ve sosyal olgusunu zedelemeye ve sadece reklam veya siyasi menfaat amacına dönüştürmeye başladı. Üzerine bir de mecburen yasal düzenlemeler gelince ve bunlar da insanların elinde işletilmeye başlayınca tuzu biberi oldu.
Uygulamaya sadece davet ile girilmesi bence mantıklı bir hareket. Kimin kim olduğunu biraz daha görünür kılıyor. Doğru düzgün karşılıklı konuşabilenlerin ve fikir alışverişi yapabilenlerin bir araya gelebilmesi de üretkenlik açısından mantıklı geliyor. Bir konum var ve bu konuda söyleyecek sözüm var diyorsanız ve benim gibi blog yazmıyorsanız ve kendiniz gibi düşünmeyen insanları önyargısız dinleyebiliyorsanız Clubhouse da işinize yarayabilir. Buradaki mesajım da anlaşılmıştır diye düşünüyorum :)
Uygulamada çok garip bir olay var. Şu anda iOS 13.0 or later yazıyor yani son model ios versiyonunda çalışıyor sanırım. Bütün güncellemelerde de sürekli yeni özellikler ekliyor ve hataları gideriyoruz yazmışlar. Web sitelerinde şu anda geliştirmeler yapıyoruz yazıyor, tahminim üyelik sistemi ile ilgili bir güncelleme gelecektir daha çok kişiyi çekebilmek adına. Çünkü android telefonlarda olmayan bir uygulamaya davet ile girmek zaten zor, millet kapıda sıra bekliyor. Bunu kaçırmak istemezler. Şu anda 300 bin kişi puan vermiş ve indiren sayısı yazmıyor, tahminim milyona ulaşmıştır. Yapımcı şirketin sadece 1 tane IOS uygulaması var. 2020 Ekim 'den beri düzenli güncelleme alıyor. Sadece 1 tane ekran görüntüsü var ama bildiğim kadarıyla en az 3 ekran görüntüsü hatta bir de iPad uyumlu ise onun da ekran görüntülerinin olması gerekiyordu. Yani bu kontrolü nasıl aşmışlar bilemedim. Belki de ben girdiğimde sadece iPhone görüntülerini veriyordur. Uygulamayı buradan indirebilirsiniz.
Başlık enteresan gelmiştir size. Özetle diyorum ki bu ürünlerden birisinin eksiği veya fazlası diğerini doğuruyor. Bu şirketlerin nefret söylemine karşı hassasiyetlerini ve kullanıcı veri gizliliğine itimatlarını konuşmuyorum bile. Sonuçta dikkatimi çeken şey şu: Bir ihtiyaca dönük hizmet vermeye girişmek yerine ürünün insana nasıl imkan sağladığını konuşuyoruz sürekli. Yani hastalıkların tedavisini bulmak yerine doktorların veya hastanelerin reklamını yapıyoruz. Bu garip değil mi? Çünkü tıp dünyasında ürün para kazandırır ama hizmet iyileştirir. Yani belki de X türünde bir uygulamada Y işlemini yapıyor olmamız gerekiyor olabilir mi? Ürünlerin açıklarından yeni ürünler çıkarma yarışına girmiş startup 'lar bu döngüyü körükledikçe biz daha iyi hizmet alıp iyileşecek miyiz doktor bey? Bir sonraki yazıda görüşmek üzere :)
Bir yorum yazabilirsiniz